Czy grypa zaatakuje nas jesienią?

Czy grypa zaatakuje nas jesienią?

Dr n. med. Krystyna Knypl

Gdy nadchodzą jesienne, deszczowe dni często zdarza się, że zupełnie nieoczekiwanie łapie nas infekcja. Mówimy wtedy: „chyba jakaś grypa mnie bierze”, jednak nie w każdym przypadku mamy do czynienia z grypą w znaczeniu rozpoznania medycznego. Większość z nas na jesieni przechodzi infekcję wirusową grypopodobną.

Osoby dorosłe przeziębiają się średnio 2-4 razy w roku, a dzieci częściej, w niektórych przypadkach nawet do 8 – 9 razy.

Zapadaniu na infekcje górnych dróg oddechowych sprzyja wysuszenie śluzówek, przemęczenie, stres, palenie papierosów lub przebywanie w atmosferze dymu tytoniowego.

Wirusy grypy

Nasz organizm nie jest bezbronny w walce z wirusami czy bakteriami atakującymi nasze drogi oddechowe. Gdy jesteśmy zdrowi pewne mechanizmy obronne  chronią nas przed zapadaniem na infekcje. Jest to ruch rzęsek nabłonka, wyścielającego drogi oddechowe, usuwających na zewnątrz wszystkie obce substancje oraz wirusy i bakterie. Ochronnie działają też immunoglobuliny wytwarzane przez śluzówkę oskrzeli. Gdy nastąpi osłabienie mechanizmów obronnych organizmu, atak wirusa staje się łatwiejszy i bardziej agresywny. Wypalenie jednego papierosa powoduje paraliż rzęsek w drogach oddechowych, który trwa 40 minut. Tak więc osoba wypalająca 20 papierosów jest przez 800 minut (to jest ponad 13 godzin!) bardzo podatna na  zachorowanie. Drogi oddechowe są wtedy otwarte i nie ma specjalnych przeszkód dla wniknięcia wirusów czy bakterii.

Wirusy grypy są bardzo prymitywnymi organizmami i nie są zdolne do samodzielnego istnienia. Muszą wtargnąć do wnętrza komórek gospodarza, aby móc namnażać się. Gospodarzem może to być człowiek, zwierzę lub roślina. Istnieją trzy rodzaje wirusów grypy: A, B i C. Wirus grypy A występuje u ludzi oraz takich zwierząt, jak świnie, konie czy ptaki. Wirus grypy B występuje tylko u ludzi, natomiast wirus grypy C jest spotykany zarówno u ludzi, jak i u świń.

Wirusa grypy po wtargnięciu do organizmu gospodarza, zmusza go do wytworzenia wewnątrz zainfekowanych komórek warunków do powstawania nowych wirusów. Komórki człowieka pracują pod genetyczne dyktando wirusa. W procesie tym uczestniczą hemaglutynina i neuraminidaza, białka znajdujące się w otoczce zewnętrznej wirusa.

Kiedy możemy rozpoznać grypę?

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną, przenoszoną drogą kropelkową. Zaczyna się  szybko zwiększającą gorączką, silnymi bólami głowy, suchym męczącym kaszlem, dreszczami i bólami mięśni, ogólnym rozbiciem i osłabieniem.

To poważne schorzenie, wymaga bezwzględnie leżenia w łóżku – przynajmniej do czasu obniżenia gorączki, czyli minimum 5-6 dni, niekiedy trochę dłużej, jeśli jego  przebieg jest ciężki. Gorączka trwająca dłużej niż trzy dni, spłycenie oddechu lub uczucie duszności, obecność krwi w plwocinie, obniżenie ciśnienia krwi, znaczne osłabienie, zawroty głowy, oddawanie małych ilości moczu wskazują na ciężki przebieg grypy. W razie wystąpienia któregokolwiek z wymienionych objawów należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Objawem choroby, który może utrzymywać się dłużej, jest kaszel.Wskutek infekcji wirusowej dochodzi do uszkodzenia nawet 90% powierzchni aparatu śluzowo-rzęskowego. Odnowa tego aparatu trwa 2-4 tygodnie. Uszkodzony i złuszczony podczas stanu zapalnego nabłonek rzęskowy powoduje odsłonięcie receptorów kaszlowych, a te reagują na niewielkie nawet bodźce, próg reakcji kaszlowej jest obniżony i powstaje coś w rodzaju błędnego koła. Utrzymywanie się kaszlu powyżej trzech tygodni po infekcji górnych dróg oddechowych wymaga ponownej konsultacji u lekarza i zwykle wykonania kontrolnego badania, rtg klatki piersiowej.

Nieprzestrzeganie zalecenia leżenia w łóżku grozi wystąpieniem poważnych powikłań, takich jak zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, oskrzeli lub zatok obocznych nosa czy ucha środkowego.

Pojawiająca się w sezonie jesienno-zimowym grypa określana jest mianem grypy sezonowej, w odróżnieniu od grypy pandemicznej, na którą w sezonie 2009/2010  zachorowało wiele tysięcy osób, a zmarło na całym świecie z tego powodu 18,5 tys. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła oficjalny komunikat, że 10 sierpnia 2010 zakończyła się pandemia grypy AH1N1.

Szczepionki przeciw grypie

Ponieważ wirusy grypy charakteryzują się bardzo dużą zmiennością, każdego roku musi być przygotowana szczepionka o innym składzie. Wytyczne odnośnie do składu szczepionki są każdego roku podawane przez Światową Organizację Zdrowia. Odporność powstaje po 2-3 tygodniach od podania szczepionki, dlatego decyzję o szczepieniu należy podjąć z pewnym wyprzedzeniem.

Być może niebawem będzie możliwe szczepienie specjalną szczepionką, zapobiegającą grypie sezonowej oraz pandemicznej. Szczepionka taka ma być skuteczna przez kilka sezonów.

Przed zaszczepieniem się każdy powinien być zbadany przez lekarza, który zdecyduje czy nie występują przeciwwskazania do wykonania szczepienia.

Leczenie chorego na grypę

Najważniejszym zaleceniem, którego pacjent chory na grypę powinien bezwzględnie przestrzegać – jest leżenie. Bardzo ważne jest też właściwe nawodnienie organizmu – konieczne jest picie nawet do 3 l wody mineralnej dziennie. Ze względu na wysoką temperaturę ciała trzeba zażywać leki przeciwgorączkowe; zwykle stosuje się paracetamol. Suchy, męczący kaszel wymaga użycia preparatów hamujących ten objaw. W dalszym etapie choroby, gdy w drzewie oskrzelowym pojawi się wydzielina, wskazane może być zażywanie leków ułatwiających jej odkrztuszanie. Zazwyczaj w grypie niepowikłanej nie zaleca się antybiotyków.

Leki w postaci tabletek, które mogą być stosowane w leczeniu grypy to preparaty z grupy inhibitorów neuraminidazy. W Polsce są dostępne dwa preparaty z tej grupy – są to oseltamiwir oraz zanamiwir. Możliwe jest również stosowanie profilaktyczne tych preparatów, w przypadku gdy doszło do kontaktu z grypą, ale jeszcze nie rozwinęły się objawy chorobowe. U osób chorujących już na grypę inhibitory neuraminidazy powodują skrócenie czasu choroby oraz zapobiegają wystąpieniu poważnych powikłań poprzez hamowanie rozwoju wirusów. W przypadkach profilaktycznych przyjęcie leku powinno nastąpić do 48 godzin od kontaktu z osobą chorą na grypę, przy czym im wcześniej leki są podane, tym większa ich skuteczność. Leki podaje się zwykle 2 razy dziennie przez 5 dni u osób chorujących na grypę.

Etykieta kaszlu

Bardzo ważne jest w okresie jesienno-zimowym przestrzeganie ogólnych zasad ostrożności oraz, tzw. etykiety kaszlu, niestety u nas prawie nieznanej. Konieczne jest częste mycie rąk oraz zakrywanie ust chusteczką higieniczną podczas kichania lub kaszlu. Po oczyszczeniu nosa lub kichnięciu zużytą chusteczkę należy wyrzucić do kosza. Nie można jej używać ponownie.

Kropelki wydobywające się z jamy ustnej podczas kaszlu lub kichnięcia potrafią „frunąć” na odległość nawet 5 metrów. Dlatego, jeżeli nie mamy pod ręką chusteczki, należy kichnąć lub kaszlnąć w stronę swego ramienia, tak aby kropelki wydostające się z jamy ustnej wsiąknęły w nasz rękaw, a nie wylądowały na twarzy osób znajdujących się w pobliżu. Należy też unikać dotykania twarzy, oczu oraz ust.

Jeżeli ktoś źle się czuje, powinien raczej pozostać w domu i nie rozsiewać wirusów w otoczeniu. W okresie zwiększonej zachorowalności na grypę, wskazane jest unikanie zatłoczonych miejsc oraz kontaktów z chorymi osobami. Reguła ta dotyczy zwłaszcza kobiet w ciąży i małych dzieci, osób chorych i o obniżonej odporności.

• nast. »